ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਾਣਾਂ

ਕਿੰਨੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਮਿੱਤਰ ਜਾਣਕੇ । ਅੰਤ ਮੇਰੇ ਹੀ ਸਿਰ ਤੇ ਸੁਆਹ ਪਾ ਕੇ ਤੁਰਦਾ ਹੋਇਆ । ਠੀਕ ਹੀ ਹੈ ‘ਪੁਤ ਬਿਗਾਨੇ ਚੱਟਣੇ, ਮੂੰਹ ਲਾਲੀ ਭਰਨੇ।'

ਦੁਨੀਚੰਦ—ਕਿਹਾ ਵਿਰਲਾਪ ? ਕੀ ਹੋਇਆ ? ਕਿਉਂ ਡੰਡ ਪਾਈਏ ? ਬਸ ਚੁਪ ਹੋ ਜਾ,ਦੰਦਾਂ ਹੇਠ ਜੀਭ ਦੇ ਦੇ । ਤੇਰੀ ਬੱਚੀ ਨਹੀਂ, ਵੈਰਣ ਏ । ‘ਪੁੱਤਰਾਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਖਵਾਈਏ ਜਵਾਈਆਂ ਵਾਂਗ, ਵੇਖੀਏ ਕਸਾਈਆਂ ਵਾਂਗ। ਜਦ ਉਹ ਮੇਰੇ ਆਖੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਧੀ ਕਾਹਦੀ ਹੋਈ।

ਹਾਂ ਬੇਬੇ, ਸੁਖੀ ਹਾਂ 'ਪੁਤੜਿਉਂ ਭਾਗ, ਕੋਈ ਲਿਆਵੇ ਲਕੜੀਆਂ, ਕੋਈ ਲਿਆਵੇ ਸਾਗ।' ਸਾਰੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਝਟ ਚੰਗਾ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਗੋਰੀ ਸੇਤੀ ਤੁਟੈ ਭਤਾਰੁ ॥
ਪੁਤੀ ਗਢ ਪਵੈ ਸੰਸਾਰਿ ॥

ਪੰਡਤ-ਭਲੀਏ ਲੋਕੇ, 'ਪੁੰਨ ਦੀ ਗਊ ਦੇ ਦੰਦ ਕੌਣ ਵੇਖਦਾ ਹੈ' ਜੋ ਮਿਲ ਗਿਆ ਲਾਹੇ ਦਾ । ਅਸਾਂ ਕਿਹੜੇ ਟਕੇ ਖਰਚੇ ਨੇ ?

'ਪੂੰਜੀ ਥੋੜੀ ਹਾਕ ਘਨੇਰੀ' ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤੇਰੀ ਤਾਂ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਟਾ ਦਾਣਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਪਰ ਬਾਹਰ ਸ਼ੂੰ ਸ਼ਾਂ ਬੜੀ ਰੱਖਣਾ ਏਂ।

ਸੁੱਖੀ ਸਾਂਦੀ ਵਸਦੀ ਏ । ਕੋਈ ਕੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰੇ ਉਸਦੀ। ‘ਪੇਕੇ ਗਈਆਂ ਦੀ ਖੈਰ ਕੌਣ ਦਏ।'

ਭਲਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਥਾਂ ਕਿਹੜਾ ਚੁਣਿਆ ਸੂ ? ਕਸੂਰ ਨਾ ਲਾਹੌਰ ਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਪੇਕੇ ਨਾ ਸਹੁਰੇ, ਤੇ ਡੁੱਬ ਮੋਈ ਨਨਿਹੋਰੇ । ਭਲਾ ਅਸੀਂ ਉਥੋਂ ਦਾ ਕੁਝ ਲਾਹ ਲੈਣਾ ਸੀ ।

ਠੀਕ ਹੈ ਭਾਈ ! ਮਨ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂਹੀਉਂ ਈ ਹਰੀ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕਰ ਸਕੀਦਾ ਹੈ । ਜੇ 'ਪੇਟ ਨਾ ਪਈਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਤਾਂ ਸਭੇ ਗੱਲਾਂ ਖੋਟੀਆਂ ।'

ਉਹ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਅਗਲੇ ਪਿਛਲਿਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਛੱਜ ਵਿਚ ਪਾਕੇ ਛੱਟਣ ਤੇ ਛਾਨਣੀ ਵਿਚ ਪਾਕੇ ਛਾਣਨ ਤੇ ਉੱਤਰ ਪਈ। ਮੈਥੋਂ ਕੀ ਪੁੱਛਦੇ ਹੋ। ਆਖੇ 'ਪੇਟ ਪਾੜਾਂ ਤੇ ਪੱਟੀ ਕਿੱਥੇ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ?' ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕੋਈ ਦੱਸਣ ਜੋਗੀਆਂ ਨੇ ?

ਮੰਨਿਆ ਬਈ ਤੁਹਾਡਾ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲਹਿਣਾ ਬੜਾ ਏ ਪਰ ਜੇ ਲੋਕੀਂ ਨਾ ਦੇਣ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੀ ਕਰੋਗੇ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ 'ਪੈਸਾ ਸੋ ਜੋ ਹੋਵੇ ਗੰਢ, ਵਿੱਦਿਆ ਸੋ ਜੋ ਹੋਵੇ ਕੰਠ।'

ਬੁੱਢਾ-ਇਹ ਮੇਰੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਪੁੱਤਰ ਜੇ ਚੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ ? ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੇ ਸੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ 'ਪੈਸਾ ਖੋਟਾ ਆਪਣਾ, ਬਾਣੀਏ ਨੂੰ ਕੀ ਦੋਸ਼'।