ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ

ਗਾਣੇ ਦੇ ਥਾਂ ਹੁਣ ਮਦਨ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਉਰਵਸ਼ੀ ਨਾਮ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੀ ਅੱਜ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਕਾਲੀ-ਦਾਸ ਦੀ ਰਚਿਤ 'ਉਰਵਸ਼ੀ' ਆਪਣੀਆਂ ਉਹ ਸਖੀਆਂ 'ਸਹਿੰਜਨਿਆਂ' ਅਤੇ 'ਚਿਤ੍ਰਲੇਖਾ' ਸਮੇਤ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ।

ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਖਾਲ ਛੱਡਿਆ ਈ ਪਈ ਪਿਉ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਿਆਂ ਕਰੋ ? ਖੌਰੇ ਪੰਜਾਹ ਵਾਰੀ ਤਵਾ ਧਰਨ ਨੂੰ ਆਖ ਚੁੱਕਾ ਵਾਂ, ਕੰਨਾਂ ਮੁੱਢ ਮਾਰ ਛੱਡਦੀਆਂ ਨੇ।"

ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਉਸ ਨੇ ਸਾਮਰਾਜ ਬਾਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਬੜੀ ਸਖ਼ਤ ਤਕਰੀਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਤਕਰੀਰ ਦੇ ਉਹ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ ਕਿ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਵਾ ਕੇ ਛੱਡਿਆ।

ਪੁਲਸ ਭਾਵੇਂ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਿਆਮਾਂ ਦੇ ਘਰ ਚੋਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਟਾਂਗੇ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਲੈ ਗਈ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਗਲੀ ਮਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਬਰ ਹੋਣੋਂ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਮਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਕੰਨਾਂ ਘੁਰਕੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ । ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਉਸ ਦੇ ਘਰੋਂ ਟਾਂਗਿਆਂ ਦੇ ਟਾਂਗੇ ਚੋਰੀ ਦਾ ਮਾਲ ਪੁਲਸ ਲੈ ਗਈ" "ਕਿਸੇ ਨੇ ਗੱਡਿਆਂ ਦੇ ਗੱਡੇ" ''ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਟਰੱਕਾਂ ਦੇ ਟਰੱਕ" ਬਣਾ ਧਰੇ।

ਲੋਕੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨਵਾਬ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਆਕੜ ਭੱਜ ਗਈ ਏ ਤੇ ਹੁਣ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਕਾਮਾ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਬੀ ਨਹੀਂ ਸੁ ਰੱਖਦੇ । ਸ਼ਰੀਕਣੀਆਂ ਸੁਣਾ ਸੁਣਾ ਕੇ ਕੰਨਾਂ ਉੱਤੇ ਮਾਰਦੀਆਂ ਸਨ।

ਨਵਾਬ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਜੱਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ਕਿ ਮੇਰੀ ਥੋੜੀ ਜਾਂ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਰਹਿਨ ਜਾਂ ਬੈ ਕਰ ਲਵੋ ਪਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਕੰਨਾਂ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਧਰੇ, ਓੜਕ ਬੜਿਆਂ ਭਾਰਾਂ ਤੋਲਾਂ ਨਾਲ ਬਹਾਵਲ ਜ਼ਮੀਨ ਲੈਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ।

ਗਾਹਕ ਭਾਵੇਂ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਰੀਝ ਵੀ ਕਈਆਂ ਅੰਦਰ ਜਾਗ ਉੱਠਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਉਂ ਹੀ ਕੀਮਤ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪੈਂਦੀ, ਕੰਨ ਵਲ੍ਹੇਟ ਕੇ ਖਿਸਕਣ ਦੀ ਕਰਦੇ।

ਮੇਰੇ ਖਮੀਰ ਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਦੀ, ਹੁਸਨ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਿਉਂ ? ਕੰਨ ਵਲੇਟ ਕੇ ਤੁਰਨ ਦੀ, ਦਿੱਤੀਆਂ ਨਾਲ ਖਲ੍ਹਾਰ ਕਿਉਂ ?

ਸ਼ਾਮੂ ਸ਼ਾਹ- ਹੈਂ ਹੈਂ, ਸੁਖ ਤੇ ਹੈ ? ਕੀ ਅਨਰਥ ਹੋ ਗਿਆ ?
ਭਗਤੂ (ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਮਿੱਤਰ)- ਅਜੇ ਹੋ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਗਿਆ, ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਨ ਵਲ੍ਹੇਟ ਕੇ ਸੁੱਤੇ ਰਹੇ, ਤਦ ਹੋ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਏਗਾ, ਤੇ ਫੇਰ ਅੱਗਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਜੇ ਸੁੱਝਣਾ।

ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਵੱਜ ਰਹੇ ਸਨ । ਮੈਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਇਹੋ ਜਾਪਦਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਾਡਾ ਕੁੰਡਾ ਖੜਕਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਕੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਨਾ ਆਂਦੀ।

ਤੁਸਾਂ ਉਸ ਦਾ ਚੰਗਾ ਮੌਕੇ ਸਿਰ ਕੰਨ ਮਰੋੜਿਆ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਕੰਮ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸੀ।

ਰੋਕੋ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਕਰਦੀ ਤੇ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਵੀ ਬੋਲਦੀ ਕਬੋਲ ਹੀ ਬੋਲਦੀ। ਗੁਲਾਬ, ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲਾ, ਜੇ ਕਦੀ ਉਸ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾ ਪੈਣ ਦਿੰਦੀ, ਕਦੀ ਕਦੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਾ ਦਾਅ ਲੱਗਦਾ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਅਜਿਹੇ ਕੰਨ ਭਰਦੀ ਕਿ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਬੁਢੇਪੇ ਤੇ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ।