ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ

ਕੇਵਲ ਕਣਕ ਦੀ ਰੋਟੀ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਫਿਰਦਾ। ਹੋਰ ਭਾਵੇਂ ਕਿਨੀਂ ਹੀ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਰੋਜ਼ ਖਾਣ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਸ਼ੀਨ ਮੈਨ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸੋਚ ਹੀ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਫੋਰਮੈਨ ਜ਼ਰਾ ਵਧੇਰੇ ਮੂੰਹ ਫੱਟ ਸੀ, ਪੈਂਦਾ ਹੀ ਬੋਲਿਆ-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ! ਢਿੱਡੋਂ ਭੁੱਖਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਕੰਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।"

"ਬਾਬਾ ਜੀ ਚੌਧਰੀ ਬੋਲਿਆ- "ਕੀਕਣ ਮੂੰਹ ਪਾੜ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਗੱਲ ਦੱਸਾਂ । ਸੱਚ ਪੁੱਛੇ ਤਾਂ ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਈ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਪਈ ਇਹ ਗੱਲ ਸੱਚੀ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਸਬੂਤ ਆਂਹਦੇ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ।”

ਵੱਢੀ ਆਦਿ ਹਰਾਮ ਦਾ ਲਹੂ ਜਿਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਲੱਥਦਾ ਨਹੀਂ । ਨਾਲੇ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਹਰ ਵੇਲੇ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕੌੜੀ- ਜਾਹ ਨੀ ਜਾਹ ! ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਬੋਲ ਜਾ ਕੇ ! ਖਬਰਦਾਰ ਜੇ ਮੇਰੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਟਰ ਟਰ ਕੀਤੀਓ ਈ, ਵੇਹੜੇ ਨਾ ਵੜਨ ਦੇਊਂਗੀ।
ਪ੍ਰਸਿੰਨਾ-ਤੇਰੇ ਵੇਹੜੇ ਕਿਸੇ ਕਰਨ ਕੀ ਆਉਣਾ। ਗਾਲਾਂ ਖਾਣ, ਮੈਂ ਤੇ ਭੱਦ੍ਰਾ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਆਉਨੀ ਆ। ਲੈ ! ਮੈਂ ਚਲੀ ਜਾਨੀ ਆਂ।

ਇੰਦਰਾ- ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਆਂ ਜੋ ਹਜੇ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਖਾਂਦੇ ਪੀਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਫੇਰ ਸਾਡੇ ਆ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣਦੇ ਨੇ ।
ਮੋਹਨੀ- ਏਹੋ ਜਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਾ ਲਾਇਆ ਕਰੋ।

ਜੋ ਕੁਝ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਲੈ ਲਓ, ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਆਸ ਨਾ ਰੱਖੋ ਤੇ ਚੁੱਪ ਕਰ ਕੇ ਮੂੰਹ ਧੋ ਛੱਡੋ।

ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੂੰਹ ਦੇਣ ਜੋਗੇ ਨਹੀਂ, ਜੋ ਅਸਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ । ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਦੇ ਸਾਡੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਖੜਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਸੋਨੀ ਘੂਰੀ ਵੱਟ ਕੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਬੋਲੀ :-
ਮੂੰਹ ਦੀ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਘੁੱਟ ਲਾ, ਜਦ ਘੱਟ ਮਰੋੜਾਂ, ਵਾਗਾਂ ਜਾਣ ਨਾ ਠੱਲ੍ਹੀਆਂ, ਮੈਂ ਜਿੱਧਰ ਮੋੜਾਂ।

ਇਹ ਸਖਤੀ ਕਰਕੇ (ਅਲੀ ਕੁਲੀ ਖਾਂ ਨੂੰ ਮਰਵਾ ਕੇ) ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਆਂਦਰ ਠੰਡੀ ਤਾਂ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਮਿਹਰੁਲ-ਨਿਸ਼ਾ ਮੂੰਹ ਦੀ ਗਰਾਹੀ ਥੋੜੀ ਸੀ।

ਅਚਲਾ ਨੂੰ ਸੁਰੇਸ਼ (ਪਤੀ ਦੇ ਮਿਤ) ਨਾਲ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰਕੇ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਕਹੀਆਂ ਤਾਂ ਅਚਲਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ''ਮੈਂ ਜੇ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਪਿਤਾ ਜੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਮੂੰਹ ਦਿਖਾਉਣ ਜੋਗੇ ਨਾ ਰਹਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਮੂੰਹ ਹੀ ਨਾ ਵੇਖਦੇ। ਕੱਲ੍ਹ ਤੋਂ ਜੇਹੜਾ ਅਪਮਾਨ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਸਿਰਫ ਝੂਠ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਮੈਂ ਸਹਾਰ ਸਕੀ ਹਾਂ।'

ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਗੱਲ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਖਿਸਕ ਗਿਆ।