ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ

ਅਨੰਤ ਰਾਮ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬੜੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਨੇ। ਜੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਮੇਰੀ ਜਾੜ੍ਹ ਥੱਲੇ ਅੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਅਗਲੀ ਪਿਛਲੀ ਸਾਰੀ ਕਸਰ ਕੱਢ ਲਵਾਂਗਾ।

ਪਿਤਾ ਜੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲੈ ਗਏ, ਤੇ ਛੱਡ ਕੀ ਗਏ ? ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਈ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਦੱਬਿਆ ਧਨ ਨਹੀਂ, ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵੀ ਨਹੀਂ । ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਭਾਂਡੇ ਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਟਰੰਕ। ਬੱਸ, ਇਹੋ ਹੈ ਧਨ ਦੌਲਤ ਜਾਂ ਸੰਪਤੀ, ਜੋ ਕੁਝ ਭੀ ਸਮਝੋ। ਹਾਂ, ਜੇ ਛੱਡ ਗਏ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਹਨ ਛੇ ਜਣਿਆਂ ਦੇ ਭੁੱਖੇ ਢਿੱਡ, ਇੱਕ ਵਿਆਹੁਣ-ਜੋਗ ਧੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਧਵਾ। ਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਕੋਈ ਛੱਡੀ ਨਹੀਂ। 

ਹੁਣ ਉਹ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਤਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਖਾਏਗਾ।

ਕੌੜੀ- ਜ਼ਬਾਨ ਸੜ ਜਾਏ ਜੋ ਕਦੀ ਚੰਗਾ ਮੰਦਾ ਬੋਲਿਆ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਬੋਲੀ ਕਬੋਲੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ, ਨਹੀਂ ਤੇ ਸੱਸਾਂ ਸੌ ਸੌ ਖਾਬੜੇ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ ।
ਸੁਭਦਾਂ- ਮਾਂ ! ਤੂੰ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲੋਂ ਕਸਰ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਏ, ਗਾਲ੍ਹੋ, ਬੋਲੀਓਂ, ਮਾਰੋਂ।

ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਕਸਵੱਟੀ ਤੇ ਲੱਗਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਬਿਪਤਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ‘ਉਦੋਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਹੀ ਮਿੱਤਰ ਪਾਸੇ ਦਾ ਸੋਨਾ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ।"

ਸਭ ਕੁਝ ਦੱਸਾਂਗਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇਕਬਾਲ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਕਸੌਟੀ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਟਿਕ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ।

ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਹਿ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸਾਕ ਕਰ ਛੱਡੋ ਪਰ ਤੁਸਾਂ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨਿਆ। ਕੀ ਪਤਾ, ਕੁੜੀ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕੁਝ ਬਣ ਜਾਣਾ ਸੀ।

ਇੱਕ ਚਲਾਕ ਸੱਜਣ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਮਾਰਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਆਪ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਲਾ ਜੇ ਇਹ ਠੀਕ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਮੈਂ "ਸਭ ਕੁਝ" ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ? ਆਖ਼ਰ ਸਭ ਕੁਝ ਬਣਨ ਲਈ ਵੀ ਤਾਂ "ਸਭ" ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈਣ ਤੇ ਨਾਲ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਨੇ ਮਰਵਾਇਆ ਸੀ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ । ਕਿੰਨਾ ਮਿਹਨਤੀ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਗਭਰੀ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦੀ। ਕੇਡੀ ਕਹਿਰਾਂ ਦੀ ਜੁਆਨੀ ਉਹਦੇ ਤੇ ਲੱਥੀ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਭਾਗਭਰੀ ਕਿੱਥੇ ਹੋਵੇਗੀ, ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਤੇ ਉਹ ਬੁੱਢੀ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ।

ਪਿਉ ਨੇ ਧੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ- ਤੈਨੂੰ ਜਰਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਕਹੀ ਸੁਣੀ, ਐਵੇਂ ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿੱਦ ਫੜ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਨੀ ਏਂ, ਕਿੱਦਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇਰਾ ? ਕੀ ਬਣੇਗਾ ਤੇਰਾ ?

ਤੇਰੇ ਕਹੇ ਥਾਂ ਅਸੀ ਨਾ ਬਾਹਰੇ ਹਾਂ, ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਅਧੀਨ ਰਾਜਾ।

ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਜੰਜੀਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਇੰਨੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁੰਡੀ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਥਾਂ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਨੀਮ ਮੌਤ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਬਣ ਗਈ, ਦੂਜੇ, ਘਰ ਦੀ ਫੁੱਟ ਨੇ ਰਹਿੰਦੇ ਖੂੰਹਦੇ ਕੱਖ ਭੀ ਚੁਣ ਲਏ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਸਦੀ ਇਸ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਥਾਂ ਤੇ ਖੜੀ ਕਰ ਚੁਕੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਦਰਿਆ ਦੀ ਖੋਰਵੀਂ ਦੰਦੀ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਲਹਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋੜ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।