ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ

ਗ਼ਲਤੀ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਐਵੇਂ ਨੀਹਰੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਕੋਈ ਚੋਰੀ ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।

ਅਫ਼ਸਰੀ ਜਾਂ ਅਮੀਰੀ ਨਾਲ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੀਤ ਥੋੜ੍ਹੀ ਭਰ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਕਮੀਨੇ ਕਮੀਨੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਵਕੀਲ- ਕਿਉਂ ਭਈ ਅਨੰਤ ਰਾਮ, ਤੂੰ ਇਹਦਾ (ਸ਼ਾਮ ਸ਼ਾਹ) ਨਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਤਾਰ ਸਕਦਾ ?
ਬਸੰਤ ਸਿੰਘ- ਜਨਾਬ! (ਸ਼ਾਮ ਸ਼ਾਹ) ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਮੂੰਹੋਂ ਛੁਟੇ ਸਹੀ, ਮੈਂ ਦੂਣੇ ਝੋਲੀ ਪਾਉਣਾ ਹਾਂ । ਜੇ ਏਨੇ ਨਾਲ ਇਹਦਾ ਢਿੱਡ ਨਹੀਂ ਭਰਦਾ, ਤੇ ਫੇਰ ਭਾਵੇਂ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਵਿਕ ਜਾਏ, ਦਸ ਗੁਣਾਂ ਰਕਮ ਇਦ੍ਹੇ ਕਦਮਾਂ ਵਿੱਚ ਢੇਰੀ ਕਰਨਾ ਆਂ । ਤੇ ਜਨਾਬ ਜੇ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹਦਾ ਮਨ ਨਹੀਂ ਪਤੀਜਦਾ, ਤਾਂ ਇਹਦੀ ਨੀਤ ਵਿੱਚ ਕਿਰੜ ਹੈ।

ਮੱਕਾਰੀ ਤੇ ਦੁਬਾਜਰਾ ਪਨ ਦੀ ਜੀਉਂਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਬਖਸ਼ੀ ਧਰਮ ਚੰਦ, ਜਿਹੜਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਹਿਤਸ ਹਵਾ ਦੇ ਘੋੜੇ ਤੇ ਸਵਾਰ ਰਿਹਾ ਤੇ ਜਿਸ ਨੇ 'ਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ' ਦੀ ਨੀਂਹ ਉੱਤੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੱਦੇ ਉਸਾਰੇ ਸਨ।

ਤੁਸੀਂ ਕੰਮ ਦੀ ਨੀਂਹ ਤੇ ਰੱਖੋ। ਰੱਬ ਆਪੇ ਬਰਕਤ ਪਾਏਗਾ ਤੇ ਕੰਮ ਤੁਰ ਪਏਗਾ।

ਕੇਦਾਰ ਬਾਬੂ ਨੇ ਮਹਿੰਦਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਕਿ ਸਾਡੇ ਏਥੇ ਜਦ ਲੜਕੀ ਜਵਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ, ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੀਂਦ ਵੀ ਹਰਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗਰਾਹੀ ਤੀਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ।

ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਹਰਲੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਕੇ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਡਾਕਟਰੀ ਆਰੰਭੀ ਕਿ ਮਤਾਂ ਕੋਈ ਡਾਕਟਰੀ ਨੁਸਖਾ ਲੜ ਜਾਵੇ। ਕੰਨ ਵੇਖੋ ਮਤਾਂ ਤੋਂ ਰੋਗ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗੇ।

ਜਦੋਂ ਸੁਭੱਦਰਾ ਨੂੰ ਪਤੀ ਦੀ ਯਾਦ ਆਂਦੀ, ਉਹ ਨੁੱਕਰੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਕੇ ਰੋ ਲੈਂਦੀ; ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਸਨੇਹੀ ਤੇ ਹਮਦਰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਸਤਾਰਾ ਤੇਰਾ ਨੇਕ ਏ ; ਤੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਖ ਪਾਵੇਂਗਾ ਤੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਚਮਕੇਗੀ, ਮੈਂ ਜੋਤਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਪਿਆ ਦਸਦਾ ਹਾਂ ਤੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਆਦਮੀ ਬਣੇਗਾ ਜਾਂ ਧਨੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੋਵੇਂਗਾ।

ਅਚਲਾ ਸੋਚਦੀ ਕਿ ਜੇ ਕਰ ਮਹਿੰਦਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਅੱਜ ਤੀਕ ਪੂਜਦੀ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਏ, ਨੂੰ ਉਹ ਕਹਿ ਦੇਵੇ ਚਲੇ ਜਾਓ, ਤਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਆਸਾਂ ਤੇ ਰੀਝਾਂ ਨੇ ਉਹਦੇ ਅੰਦਰ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਹ ਖਿਆਲ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਅਚਲਾ ਦੇ ਨੇਤਰ ਭਰ ਆਏ।

ਔਰਤ ਬਿਨਾਂ ਵਾਹੀ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੀ। ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਜਿੰਨਾ ਕੰਮ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਨਾ ਹੀ ਘਰ ਵਿਗੁਚਦਾ ਹੈ। ਹਲ ਵਾਹੁੰਦਿਆਂ, ਖੂਹ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਕਰਦਿਆਂ ਜੇ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਰੋਟੀ ਹੀ ਨਾ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਕੰਮ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਤੂੰ ਤਾਂ ਨੇਫੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜੂੰ ਕੱਢ ਮਾਰੀ ਏ। ਦੋ ਸੌ ਰੁਪਈਆ ਛੋਟ, ਉਹ ਭੀ ਵਿਆਜ ਵਿੱਚੋਂ। ਸ਼ਾਹ ਜੀ, ਕਦੀ ਬੁੱਕੀਂ ਭੀ ਵੜੇ ਤਲੀਂਦੇ ਨੇ।